Osmanlı İmparatorluğu’nda Tanzimat dönemiyle birlikte birçok yenilik hayata geçti. Toplumun, siyasi, toplumsal, ekonomik sıkıntılarına süreksiz tahliller getirmekle birlikte, gayrimüslimlerin de hayatlarında değişime yol açmıştı.
Tanzimat devri yalnızca bu ıslahatların oluşmasına önayak olmadı, birebir vakitte edebiyat alanında da büyük sıçramalara neden oldu.
Batılı manada birinci edebi eserler bu periyotta verilmeye başlandı. Batı dünyası, her alanda olduğu üzere edebiyatta da büyük isimler çıkartmıştı.
Eksenini Tanzimat Fermanı’nın yayınlamasıyla batıya çeviren Osmanlı her alanda değişime gitti. Mehmet Rauf’un Eylül romanı Tanzimat’tan çok sonra yayınlandı.
Eserin batı izlerinin taşıması da olağandır. Büyük bir aşk üçgenini konu edinen kitap, kuşkusuz yazarın en çok beğenilen eseridir.
Eylül…
Eylül, ilk olarak Servet-i Fünun dergisinde 1900 yılında yayınlandı. Daha doğrusu tefrika halinde okuyuculara ulaşan satırlar, 1901’de ise kitaplaştırılarak günümüze kadar kendisini okutmayı başarmıştır.
Rauf, Halit Ziya Uşaklıgil’in tesirinde kalmıştır. Öte yandan Fransız muharrir Pal Bourget üzere ruhsal roman alanında tanınan isimler de kendisine ilham kaynağı olmuştur.
Romanı, bütün bu etkilenmeler sonucunda ortaya çıkmıştır. 272 sayfadan oluşan klasik eser yazıldığı periyodun sosyolojik etkilerini bulmak da mümkün.
Mehmet Rauf’un edebi kişiliği
Mehmet Rauf’a nazaran, aslolan muharrirlerin hayalleri ve işlenen olay değil, yapıtın yazınsal bir lisanı olup olmamasıydı. Romancının olay anlatımından çok, o olayı yaşayan bireylerin ruhsal durumlarını irdelemeye yönelmesi gerektiğini düşünüyordu.
Tiyatro ile de ilgilenen müellif, bu oyunlarında daha çok aşk, kıskançlık, iki aşk ortasında bocalama üzere temaları işledi.
Romanın asıl konusunu oluşturan Suat, kocası Süreyya ile mutsuz bir evlilik sürdürmektedir. Oturdukları yalıda kız kardeşi Hacer ve kocası da vardır. Mutsuzluğunu arttıran bir başka neden de budur.
Sürekli yalnız kalmayı tercih eden Suat, kocasıyla boğazın masvavi sularında kayıkla gezintiye çıkar.
Bir mühlet sonra kayıkla gezmenin ona çok âlâ geldiğini fark eden Suat artık bunu rutin haline getirir. Birçok vakit Süreyya yanında olmayarak. Kocası ise karısına karşı hayli ilgisizdir. Onun memnunluğu için hiçbir eforda bulunmaz.
Suat’ın bu kedere evdekiler de ortak olmuştur
Bu periyotta verilen edebi yapıtların ana konusu genelde aşk, sevgi, yasak aşk, üzere hususlar üzerinde olmuştur. Hakikaten Halit Ziya Uşaklıgil’in Aşk- Memnu romanı da yasak aşkı ele alan romandır.
Ysak bir aşkın öyküsü
Eylül’de de yasak aşkın işlendiğini kitabı okuyan edebiyatseverler haberdardır. Vakitle biten hisler, alakaya üçüncü bir kişinin dâhil olması bayanlar ve erkekler ortasında büyük kıskançlıklara, ihtiraslara, entrikalara yol açmıştır. Süreyya ve Necip ortasında olduğu üzere…
Suat ve Süreyya’nın yakın arkadaşı olan Necip, bayanlara karşı epeyce aralıklıdır. Bütün bayanların erkekleri aldattığını düşünerek evliliği istememiştir. Onun tasavvur ettiği bayanı asla bulamayacağını, karşısına çıkmayacağını tamamıyla inanmıştır.
Sayfa: 272
“Necip Bey geldi…”
Suat’ın yalnız kayık gezintilerine eşlik etmeye başlar. Sık sık evlerine gitmeye, onu görmediği bir gün kendisinde eksikliklere neden olduğunu hissetmeye başlar. İltifatla başlayan küçük dokunuşlar yerini bir zaman sonra sevgiye bırakır.
Yalıdaki herkesin dikkatini çekmeye müsait olan bu durum eleştirilere neden olur. Öyle ki, hizmetçi kızın “Necip Bey geldi” demesi bile Suat’ı heyecanlandırıyordu.
Yalıda çıkan büyük bir olay nedeniyle roman son bulur. Lakin bu olay birebir vakitte acıklı sondur.
Türk romanın değerli yapıtları ortasında bulunan Eylül’ü edebiyatımızın köklerine inmek isteyen her kitapseverin kitaplığında kesinlikle bulunmalıdır.
Kitap sayfası için bağlantı:
